Tukufonua Ma'a Tonga
Tukufonua Ma'a Tonga
  • HOME
  • Organization
  • Activity
    • Projects
    • Services
  • KONI
    • 1.TOHI TAU‘ATAINA (1-29A)
    • 2.PULE ‘O E FONUA (30-49)
    • > Fakataha Tokoni(50)
    • > Palemia(50A-50B)
    • > Kapineti(51-55)
    • > Fale Alea(56-83)
    • > Fakamaau'anga(83A-103A)
    • 3.KO E FONUA (104-115)
    • TEPILE (Kupu 50A)
  • CONST
    • 1-DECLARATION OF RIGHTS
    • 2-FORM OF GOVERNMENT
    • > Privy Council
    • > Prime Minister
    • > Cabinet
    • > Legislative Assembly
    • > Judiciary
    • 3-THE LAND
    • SCHEDULE (Clause 50A)
  • Contact US
  • More
    • HOME
    • Organization
    • Activity
      • Projects
      • Services
    • KONI
      • 1.TOHI TAU‘ATAINA (1-29A)
      • 2.PULE ‘O E FONUA (30-49)
      • > Fakataha Tokoni(50)
      • > Palemia(50A-50B)
      • > Kapineti(51-55)
      • > Fale Alea(56-83)
      • > Fakamaau'anga(83A-103A)
      • 3.KO E FONUA (104-115)
      • TEPILE (Kupu 50A)
    • CONST
      • 1-DECLARATION OF RIGHTS
      • 2-FORM OF GOVERNMENT
      • > Privy Council
      • > Prime Minister
      • > Cabinet
      • > Legislative Assembly
      • > Judiciary
      • 3-THE LAND
      • SCHEDULE (Clause 50A)
    • Contact US
  • HOME
  • Organization
  • Activity
    • Projects
    • Services
  • KONI
    • 1.TOHI TAU‘ATAINA (1-29A)
    • 2.PULE ‘O E FONUA (30-49)
    • > Fakataha Tokoni(50)
    • > Palemia(50A-50B)
    • > Kapineti(51-55)
    • > Fale Alea(56-83)
    • > Fakamaau'anga(83A-103A)
    • 3.KO E FONUA (104-115)
    • TEPILE (Kupu 50A)
  • CONST
    • 1-DECLARATION OF RIGHTS
    • 2-FORM OF GOVERNMENT
    • > Privy Council
    • > Prime Minister
    • > Cabinet
    • > Legislative Assembly
    • > Judiciary
    • 3-THE LAND
    • SCHEDULE (Clause 50A)
  • Contact US

KO E LAO ‘O E KONISITUTONE ‘O TONGA - 2016

TEPILE - (kupu 50A)

FOUNGA NGAUE KI HONO FAKANOFO ‘O HA PALEMIA


(1) Kuo pau ki he Fale Alea ke ne fakahoko ha fokotu‘u ki hono fakanofo ‘o e  Palemia ‘o hange ko ‘eni — 


(a) ‘i loto ‘i he ‘aho ‘e 10 ‘i hono fakafoki ‘o e tohi tu‘utu‘uni fili hili hono  fakahoko ‘o e fili lahi, kuo pau ki he Sea Fakataimi kuo fakanofo ‘i he  kupu-si‘i (8) ‘o e Tepile ni ke ne fakaafe‘i ‘a e kau fakafofonga kotoa  pe kuo fili ke fakahu ange kiate ia ‘a ‘enau ngaahi fokotu‘u ki he  Palemia Fili, ke poupou‘i ia ‘e ha fakafofonga kuo fili ‘e toko 2 pea ke  ma‘u ia ‘e he Sea Fakataimi ‘i loto ‘i he ‘aho ‘e 14 mei hono fakafoki  ‘o e tohi tu‘utu‘uni fili; pea he‘ikai ke ngofua ki ha fakafofonga kuo ne  fokotu‘u pe poupou‘i ha kanititeiti ke ne fokotu‘u pe poupou‘i ha toe  taha kehe; 


(b) ‘i loto ‘i he ‘aho ‘e 3 hili ‘a e ‘aho fakamuimui taha hono ma‘u ‘o e  ngaahi fokotu‘u ki he Palemia Fili, kuo pau ki he Sea Fakataimi ke ne  ui ha fakataha ‘o e kau fakafofonga kakai mo nopele kotoa kuo fili ki  he taumu‘a ko hono fili pe ko hai kuo pau te nau fokotu‘u ke fakanofo  ko e Palemia Fili: 


Ka kuo pau he ‘ikai ke uesia ‘a e ngaahi founga ngaue ‘i he kupu ni  kapau ‘e ‘i ai ha fakafofonga ‘e ‘ikai ke lava ‘o ma‘u ha fakataha, ‘i ha  fa‘ahinga ‘uhinga pe; 


(c) kuo pau ki he kau fakafofonga ma‘u fakataha ke nau fakakaukau‘i pe  ko hai te nau fokotu‘u ke fakanofo ko e Palemia Fili, pea ‘i he fakataha  ko ia ko e fakafofonga kotoa pe ‘e ‘i ai ‘a ‘ene totonu ke ne lea ma‘ana  pe ma‘a ha kanititeiti kehe, pea kuo pau ke nau fili ‘i ha paloti  fakapulipuli pea kapau ‘e ‘i ai ha kanititeiti te ne ma‘u ha ngaahi fili  ‘oku lahi hake ‘i he vaeua ‘o e fili, kuo pau ki he Sea Fakataimi ke  lipooti ki he Tu‘i kuo fokotu‘u ‘e he kau fakafofonga kuo fili totonu ke  fakanofo ‘a e taha ko ia ke hoko ko e Palemia Fili; 


(d) kapau ‘e ‘ikai ke ‘i ai ha kanititeiti ‘e taha ‘e fili ‘i he palakalafi (c) kuo  pau ki he Sea Fakataimi hili ha ‘aho ‘e 2 ‘o e fakataha ko ia ke ui ha  fakataha ‘e taha pea kuo pau ko e kanititeiti pe kau kanititeiti na‘a nau  ma‘u ‘a e fili si‘isi‘i taha ke fakata‘e‘aonga‘i pea kuo pau ki he kau  fakafofonga (‘ikai ke fakamalanga) ke nau fili ‘i ha paloti fakapulipuli  ki he‘enau fili ‘i he kau kanititeiti ‘oku toe, pea ka ‘i ai ha kanititeiti ‘e  taha te ne ma‘u ha ngaahi fili ‘oku lahi hake ‘i he vaeua ‘o e fili pea kuo  pau ki he Sea Fakataimi ke lipooti ki he Tu‘i ko e kau fakafofonga kuo  fili totonu kuo nau fokotu‘u ke fakanofo ‘a e taha ko ia ko e Palemia  Fili; 


(e) kapau ‘e ‘ikai ‘i ai ha kanititeiti ‘e taha ‘e fili ‘i he palakalafi (d) pea  kuo pau ki he Sea Fakataimi ‘i he ‘aho ‘e 2 hili ‘a e fakataha ko ia ke ui  ha fakataha ‘e taha pea kuo pau ke toe fakahoko ‘a e founga ngaue tatau  ‘i he palakalafi (d), ‘i ha vaha‘a taimi ko e ‘aho ‘e 2 ‘o kapau ‘e  fiema‘u, kae ‘oua leva kuo ma‘u ‘e ha kanititeiti ‘e taha ‘a e lahi hake ‘i  he vaeua ‘o e fili kuo fai; pea kuo pau ki he Sea Fakataimi ke lipooti ki  he Tu‘i kuo fokotu’u ‘e he kau fakafofonga kuo fili totonu ‘a e taha ko  ia ke Palemia Fili. 


(2) Ka ‘ikai ke malava ‘e he kau fakafofonga ‘o fakahoko ha fokotu‘u ki he Tu‘i  ‘o fakatatau ki he founga ngaue ‘i he kupu-si‘i (1) ‘o e Tepile ni, ‘e ngofua ki  he Tu‘i ke ne fakaloloa ‘a e ngaahi taimi kuo fakaha pea ‘e ngofua ke ne  fakangofua ‘a e Sea Fakataimi ke ne liliu ‘a e founga ngaue ko ia ke malava  ke fakahoko ha fokotu‘u. 


(3) ‘I hono ma‘u ‘e he Tu‘i mei he Sea Fakataimi ‘a e fokotu‘u ‘a e kau  fakafofonga kuo fili ‘i he kupu-si‘i (1) ‘o e Tepile ni, kuo pau ki he ‘Eiki  Talafekau ‘o ‘Ene ‘Afio ke ne ui ‘a e Palemia Fili koe‘uhi ke fakanofo ‘e he  Tu‘i. 


(4) Kuo pau ki he Palemia ke ne fakahoko ‘ene fuakava ki hono lakanga ‘i he ‘ao  ‘o e Fale Alea ‘i he ‘uluaki fakataha ‘a e Fale Alea. 


(5) Kuo pau ke toe fokotu‘u ‘e he Fale Alea ‘a hono fokotu‘u ‘o ha Palemia hili  ha paloti ke fakamaloloo‘i ‘a e Palemia, ‘i he founga ko ia ‘oku fakaha ‘e he  kupu 50B ‘o e Konisitutone ni. 


(6) ‘I ha taimi pe ‘oku ‘i ai ha lakanga ‘ataa ‘i he tu‘unga ‘o e Palemia, tuku kehe ‘a e hili ‘o ha paloti ke fakamaloloo‘i ‘a e Palemia, kuo pau ke muimui ki he  founga ngaue ‘oku fakamahino ‘i he Tepile ni koe‘uhi ke malava ‘e he Tu‘i ke  fakanofo ha Palemia ‘i he fokotu‘u ‘a e Fale Alea, ka ‘i he taimi pehe kuo pau  ki he Sea ke ne fakahoko ‘a e fatongia ‘o e Sea Fakataimi ‘a ia ‘oku ha ‘i he  Tepile ni. 


(7) Kuo pau ke fai tu‘utu‘uni ‘e he Sea Fakataimi ‘i ha‘ane femahino‘aki mo e  Tu‘i fekau‘aki mo ha fakafekiki ‘e fakatupunga mei he pe ‘oku fekau‘aki mo  hono ui pe ko e founga fakahoko ‘o ha fakataha ‘i he Tepile ni pe ki hono fili  pe fokotu‘u ‘o e Palemia ‘i he Tepile ni. 


(8) Ko e‘uhi ko e ngaahi taumu‘a ‘o e Tepile ni, kuo pau ki he Tu‘i, ‘i loto ‘i he  ‘aho ‘e 7 ‘a e fakaha ‘o e ola ‘o e fili lahi, ke ne fakanofo ha taha na‘e ‘ikai ko  ha kanititeiti ‘i he fili lahi ko ha Sea Fakataimi ‘o e Fale Alea, pea ko e toko  taha ko ia kuo pau ke ne hoko ko e Sea Fakataimi kae‘oua leva kuo fakanofo  ha Sea ‘i he kupu 61 ‘o e Konisitutone ko eni. 






REFERENCES



1. Parliament of Tonga. (2021). Act of constitution of Tonga (2020 Revised Edition). https://www.parliament.gov.to/parliamentary-business/documents/constitution-of-tonga


2. Parliament of Tonga. (2020). Act of constitution of Togna (2016 Revised Edition). https://www.parliament.gov.to/parliamentary-business/documents/constitution-of-tonga


3. Constitue Project. (2021). Tonga's constitution of 1875 with amendments through 2013. https://www.constituteproject.org/constitution/Tonga_2013.pdf?lang=en 


Copyright © 2023 Tukufonua Ma'a Tonga - All Rights Reserved.

Powered by Tonga Web Technology

  • HOME
  • Organization
  • 1.TOHI TAU‘ATAINA (1-29A)
  • 2.PULE ‘O E FONUA (30-49)
  • > Fakataha Tokoni(50)
  • > Palemia(50A-50B)
  • > Kapineti(51-55)
  • > Fale Alea(56-83)
  • > Fakamaau'anga(83A-103A)
  • 3.KO E FONUA (104-115)
  • TEPILE (Kupu 50A)
  • 1-DECLARATION OF RIGHTS
  • 2-FORM OF GOVERNMENT
  • > Privy Council
  • > Prime Minister
  • > Cabinet
  • > Legislative Assembly
  • > Judiciary
  • 3-THE LAND
  • SCHEDULE (Clause 50A)
  • Contact US